Компьютер бол мэдээллийг асар өндөр хурдаар боловсруулдаг програмчлагдагч электрон машин юм. Ө.х компьютер нь ямар нэгэн зорилгоор оруулсан мэдээллийг тэр зорилгынх нь дагуу хувирган өөрчилж, өөр мэдээлэл болгоно гэсэн үг. Боловсруулах гэж буй мэдээллийг өгөгдөл (data), бодлого (task) эсвэл асуудал (problem) харин боловсруулагдаж гарсан мэдээллийг харгалзан үр дүн (result), бодлого бодох эсвэл асуудал шийдвэрлэх (problem solving) гэх мэтээр хэлнэ.Хүн мэдрэхүйн эрхтнүүдээрээ мэдээллийг гадаад ертөнцтэй солилцож, уураг тархиараа боловсруулдгийн адил комьютер нь мэдээллийг оролт, гаралтын хэрэгслүүдээрээ гадаад ертөнцтэй солилцож, төв процессороороо боловсруулдаг.
Гэвч хүн, компьютерийн хооронд асар том ялгаа бий. Хүн оюун ухаантай учраас мэдээлэл боловсруулах үйл явцаа 100% өөрийн дур зоригоороо удирдан хэрэгжүүлдэг. Хүсвэл болино, хүсвэл үргэлжлүүлнэ. Харин компьютер бол оюун ухаангүй учраас өөрийн дур зориг гэж байхгүй, мэдээллийг зөвхөн хүний өгсөн зааврын(instruction) дагуу боловсруулдаг буюу хүн бол заавр(даалгаврыг)-ыг төлөвлөгч, компьютер бол зааврыг гүйцэтгэгч юм.

Эдийн засгийн байдлыг тодорхойлоход ДНБ, нийт гарц болон бусад Үндэсний орлогын статистикийг ашиглах нь

Марк Скаузен

Сэтгүүлчид эдийн засгийн мэдээг мэдээлэхдээ олонтаа тулгардаг гол асуулт бол эдийн засгийн байдлын цаад хөтлөгч хүч юу вэ, хэрэглээний зарцуулалт уу эсвэл хуримтлал,
хөрөнгө оруулалт уу гэсэн асуулт байдаг.

За хамгийн єргєн хэрэглэгддэг дараах дєрвєн программ хангамжны талаар ярилцъя.

- Вэб - Web
- Эмайл - Electronic mail
- Файль дамжуулах протокол - FTP (File transfer protocol)
- Телнет - Telnet

World Wide Web

1989 онд Женев (Geneva) дэх физикийн CERN лабораторид, Тим Бернерс Ли (Tim Berners-Lee) гэдэг хvн Вэбийг анх бvтээжээ. Уг нь мань хvн хийж байсан физикийн судалгаандаа хэрэглэхэд амар датабейс зохиохыг зорисон байж л дээ, учир нь тухайн vед хэрэглэгдэж байсан датабейс нь тvvний ажилын хэрэгцээнд тєдийлєн нийцэхгvй байжээ. Ингээд тvvний бодож олсон санаа нь материалуудаа хооронд нь hypertext маягаар холбож єгєх явдал байлаа. Нэг материалыг уншиж байгаад, єєр нэг материалын нэр тэр дунд нь тааралдах юм бол тэр нэрийг нь link буюу холбоос болгон ашиглаж шууд тэр дараагийн сэдэв рvv шилжин орж болно. (Энэ тайлбарлах гэж ядаад байгаа зvйлийг маань та уул нь яг одоо хэрэглээд л сууж байна шvv дээ)

Хvн тєрєлхтєний тvvхэн дэх хамгийн том ололт дэвшилvvдийн нэг нь Интернэт билээ. Анхлан АНУ-н цэрэг, боловсролын салбарын компъютеруудыг л хамарсан сvлжээ байсан бол, єнєєдєр Интернэт нь дэлхий даяар олон арван сая компъютерыг холбосон аварга том сvлжээ болон єндийжээ. 1990-ээд оны дундуур Интернэт хэрэглэгчдийн тоо сард дунджаар 15% буюу жилд 400 гаруй хувиар нэмэгдэж байлаа. Єнєєдєр энэ хурд нь харьцангуй буурсан боловч, хэрэглэгчдийн тоо єндєр хурдаар нэмэгдсэн хэвээр байгаа билээ. Яг хэдэн хvн Интернэтийг хэрэглэдэгийг хэн ч тодорхой хэлж чадахгvй ч гэсэн, 350 гаруй сая хэрэглэгчтэй баримжаалдаг бєгєєд 2005 онд тэрбум хэрэглэгчтэй болно гэж тооцоолдог. Хэрэглэгчидийн ихэнх нь залуу хvмvvс (35 нас тvvнээс залуу), эрэгтэй (67%), их дээд сургууль дvvргэсэн (55%), дундаж буюу дундажаас дээгvvр амьдралтай байна гэсэн судалгаа байдаг юм байна. Хэрэглэгчдийн тоо хурдтай єсєж байгаа vед дээрх ялгаа улам бvр багасаж байгаа бєгєєд, энэ талаарх сонирхолтой илvv олон тоо баримтуудыг та бvхэн дараах хаягаар орж олж авч болох юм: http://www.cs.cmu.edu/afs/cs.cmu.edu/user/bam/www/numbers.html#Internet

Зарим хvмvvс Интернэт, Вэб хоёрыг ижилхэн зvйл гэж ойлгоод байдаг, тэгвэл эдгээр нь ялгаатай юм. Интернэт гэдэг нь дэлхий даяар мянга мянган сvлжээг нэгтгэж vvссэн аварга том сvлжээ юм. Интернэтэд холбогдсон копъютерууд єєр хоорондоо харилцах боломжтой болно. За тэгвэл Вэб буюу англиар World Wide Web гэж нэрлээд байгаа нь бол сvлжээнд ажиллах зориулалттай программ хангамж юм. Интернэтэд хамгийн чухал ач холбогдолтой программ хангамж гэвэл World Wide Web яах аргагvй мєн. Хэдийгээр email нь Интернэтэд хамгийн их ачааллыг vvсгэдэг ч гэсэн Вэб л Интернэтийг энэ зэрэгт хvргэсэн буюу, зєвхєн эрдэм шинжилгээний ажилд л хэрэглэгдэх тєдий байсан сvлжээг хvн болгоны хэрэгцээний сvлжээ болгож чадсан юм.

Мэдээллийг хэрхэн хайх вэ?

Єнєєдєр Интернэт нь хэтэрхий их мэдээлэл агуулсан хэт аварга том сvлжээ болоод, хэрэглэгчидийн хувьд яг хэрэгтэй байгаа мэдээлэлээ богино хугацаанд хайж олох нь нэлээд томоохон даваануудын нэг болоод байгаа билээ.

Хайлтын системvvд. Ямар ч гэсэн ихэнх тохиолдолд уламжилалт хайлтын системээ ашиглана. Хамгийн алдартай хайлтын системvvд:

* Yahoo - вэб хуудсуудыг ангилан ялгаж дэд бvлэгvvд vvсгэсэн тул сэдэвээр нь хєєж мэдээлэлийг хайхад амар. Гэхдээ зарим хvмvvс эндээс хайгаад тєдийлєн хангалттай их мэдээлэл гарч ирдэггvй гэж ярилцах нь ч бий.
* Altavista - энэ нь хамгийн єргєн хvрээтэй хайлтын систем мэт надад санагддаг, харамсалтай нь зарим тохиолдолд хэтэрхий олон vр дvн гаргаж ирдэг.
* Google - зарим хvмvvс энийг их хэрэглэх дуртай байдагийн учир нь элдэв график реклам багатай, хэрэглэхэд хялбар байдаг биз.
* Excite

Монгол хайлтын системvvд:

* www.mobinet.mn - Мобикомын вэбийн сан.
* www.mol.mn - МонголиаОнлайн хуудасны вэб хайлт.
* www.mongolsearch.com - шинэ хийгдэж буй вэбийн сан.
* Єєр олон вэб хайлтын системvvд байгаа боловч чанарын ялгаа багатай тул энэ гурвыг нэрлээд л єндєрлєв.

Хайлт хийхдээ анхаарах зvйлс:

* Эдгээр хайлтын системvvд нь бvхэл Интернэт дотор хайдаггvй юм шvv. Зєвхєн єєрсєдєд нь бvртгvvлсэн вэбнvvдээс л хайлтаа хийнэ.
* Хайлтаа хийхдээ тухайн сэдэвтээ хамаарах аль болох олон тvлхvvр vгийг эхний ээлжинд оруулж vзээд олдохгvй бол тvлхvvр vгээ цєєлж явбал амар биз. Ганц хоёрхон нэлээд тvгээмэл хэрэглэгддэг vгээр эхлээд хайх юм бол vзээд баршгvй их хуудас олдож, та тэр болгоныг хvссэн сэдэвтээ хамаатай эсэхийг vзэх гэж хамаг цагаа vрэх хэрэг гарна шvv.
* Крилл vсэг маань компъютерын ертєнцєд хэрхэн гарах талаар тогтсон шийдвэхгvй байсан тул, крилл vсэгээр vг бичиж хайх нь тєдийлєн оновчтой сонголт биш гэдэгийг сануулъя.

Нэвтэрхий толь бичгvvд. Танин мэдэхvй, мэдээлэлийн чанартай зvйл хайх бол дараах нэвтэрхий толинуудыг танд санал болгох байна:

* Microsoft Encarta Encyclopedia - хэдийгээр зарим нарийн сэдэв рvv ороод ирэхээр худалдааны хувилбарыг нь худалдаж ав гээд байдаг ч гэсэн, ерєнхий сэдэвvvдийг бол маш сонирхолтой бєгєєд зохион байгуулалт сайтайгаар оруулсан буй.
* Britannica - дэлхийд алдартай энэ нэвтэрхий толийг та интернэтээр vнэгvй хэрэглэж болно, хэт дэлгэрэнгvй л гэж айхгvй бол энэ vнэхээр аварга том.
* Britanica Concise - Yahoo/Education-ы нэвтэрхий толь бичиг, Britannica-ын толь бичигний арай жижиг, товч хувилбар дээр vндэслэсэн, 25000 гаруй єгvvлэлтэй. 2002-12-10-нд нэмэв.
* Electric Library - Concise Columbia Electronic Encylopedia, 3rd Ed.
* Columbia Encyclopedia Sixth Edition - єгvvллэгvvд нь ялимгvй товчхон, гэхдээ энэ нь зарим хvнд таалагддаг шvv дээ, мєн зураг хєрєг ерєєсєє хавсаргаагvй, дан текстээр тайлбарласан.
* http://www.encyclopedia.ru - орос хэл дээрх нэвтэхрий толинуудын жагсаалт, миний ажигласнаар тэдгээрт нь онлайн мэдээлэл ялимгvй бага, єгvvллэгvvд нь богино байж болно. Онлайн нэвтэрхий толиуд нь: Мегаэнциклопедия, ALL-IN-ONE
* Learning Network - энэ нэвтэрхий толь хэмжээ чанарын хувьд Britannica-д дєхєж очино байх, хамгийн гол давуу тал нь гэвэл доторхи мэдээлэл нь цоо шинэ.

Сонирхолтой хуудсууд. Ер нь оюутан сурагч залуусдаа дараах вэб хуудасуудыг санал болгож, мэдлэг боловсрол олж эзэмших зорилгодоо єргєнєєр ашиглаж байхыг єєрийн зvгээс зєвлєх байна:

* MindTools.com - Хувь хvн єєрийгєє зєв зvгт удирдан залахад зориулагдсан єргєн хvрээтэй мэдээлэл бvхий чухал вэб. 2002-12-10-нд нэмэв.
* Pictures of the Year - Оны Шилдэг Фото Зурагнууд
* Best Inventions 2002 - Энэ онд гарсан Шилдэг Нээлтvvд
* Old-Computers - Цахим Тооцоолуур Машины (компъютерын) хєгжлийн тvvхийн галлерей.
* Тusgal.com - Танин мэдэхvйн мэдээлэлvvд, зурхай гм. булантай.
* Noble e-Museum - Нобелийн Шагнал гэж юу вэ?
* CNNfyi - News for students, resources for teachers - оюутан, багш сурагч нарт зориулсан CNN-н хуудас, мэдээжийн хэрэг дэлхийн хамгийн том мэдээлэлийн сvлжээнд багтаж байгаа тул хамгийн сvvлийн vеийн єрнєж буй vйл явдалтай холбоотой мэдээлэлээр баялаг.
* MagicNET-ын Мэдлэгийн Сан хуудас - компъютерын нэр томъёонуудыг монгол хэл дээр тайлбарласан хуудас.
* http://www.heritage.org/ - АНУ-ын Консерватив хvчнийг дэмжих мэдээлэлийн сан.
* http://www.cnn.com/TECH/ - техникийн хамгийн сvvлийн vеийн мэдээ
* http://www.w3schools.com/ - Вэбийн хичээлvvд.
* http://www.idg.net/ - компъютерын мэдээ, судалгаа, харьцуулалтаар дvvрэн хуудас.
* http://www.chemicalelements.com/ - химийн элемэнтvvдын нэрийг бус энэ вэб хуудасны нэрийг л тогтоочих.
* Stanford Encyclopedia of Philosophy - философийн толь бичиг.
* History Place - хэдийгээр Америкийн тvvхийг томруулж авч vздэг ч гэсэн энэ хуудас фото зураг гэх мэт тvvхийн бодит баримт ихтэй.
* New York Stock Exchange
* CountryWatch.com - Дэлхийн улс орнуудыг тєрєл бvрийн vзvvлэлтээр нь танд танилцуулах болно.
* CIA - WorldFactBook - АНУ-ын Тагнуулын Тєв Газарын вэб хуудасанд багтдаг, ихэвчлэн бусад улс орнуудын талаархи бодит (?) мэдээлэлийн сан.
* National Geographic

Ятгах урлагийн учир начир

Монгол хэлний ятгах гэдэг үгийг тайлбар тольд:
1.Бусдад юмны учир начир, хор холбогдлыг ухуулан өгөх
2. Хүнийг буруу мууд удирдан дагуулахыг хэлнэ хэмээн тайлбарлажээ. Гэвч энэ үгийн утга учрыг өнөө үед илүү өргөн дэлгэр сайн сайхнаар тайлбарлах, хэрэглэх боллоо. Бидний энэ сэдэв чухам энэ үгээр тайлбарлах хүмүүсийн харилцааны нэгэн чухал хэсгийг хөндөж байна.

Ятгаж сэнхрүүлэх нь өөрийн санаа бодлоо бусдад тулган зөвшөөрүүлэх биш, харин өөр бусадтай санаа бодлоо нэгтгэх нэгдмэл шийдвэрт хүрэх гэсэн үйл юм.
Өнөө үед мэдээ мэдээллийн өргөн боломж бий болсон нь хүмүүс санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх болж шатлан захирах ёс суларч байна. Энэ нь ажиллагсад юуг хийхээ бус яагаад хийхээ асууна гэсэн үг.

Сонин мэргэжил

10-р байр: Япончууд аялал жуулчлалын элчин сайд гэсэн албан тушаалыг бий болгосон бөгөөд тэд аль болох олон жуулчин татахын тулд өөрийн улс орноо сурталчлах үүрэгтэй ажээ. 9-р байр: Венецид 9-р байр: Венецид сэтгэл зүйн цагдаа нар гэж байдаг. Энэ цагдаа нар үндсэндээ жуулчдад эргээд төрхөндөө ороход нь тусалдаг байна. 8-р байр: Калифорнийн Санта-Барбара дахь Biltmore Four Seasons зочид буудалд зочдод зориулж харцгайтай шоу үзүүлбэр үзүүлдэг хүн байдаг ажээ. 7-р байр: Парист хоолойны системийн мэргэжилтэн байдаг байна. Түүний юу хийдэг нь тухайн ажлын нэрнээс харагдаж байгаа байх. 6-р байр: LEGOLAND компанид (Карлсбад, Калифорни) мэргэжлийн LEGO цуглуулагч гэсэн албан тушаал байдаг юм байна. Алдарт конструктороос эдгээр хүмүүс бүхэл бүтэн урлагийн бүтээл хийдэг юм. 5-р байр: Хельсинкэд машинаа караокегаар тоноглосон такситай жолооч нар дайралддаг байна. Мэдээж ийм такси жирийн таксинаасаа илүү үнэтэй байдаг. 4-р байр: Цюрихийн нисэх онгоцны буудал дээр анчид ажилладаг гэнэ. Тэд зорчигчдоос зугтаасан шувуу, амьтдыг барьж өгдөг юм байна. 3-р байр: Сент-Томас арал дээрх (Виргины арлууд) Ritz-Carlton отелийн техникийн аюулгүй байдлыг хангах “кокосны” инженерын орон тоо байдаг юм байна. Тэрээр дээрээс унаж буй кокос зочид буудалд амарч буй хүмүүсийн ая тухыг алдагдуулахгүй байх дээр анхааран ажилладаг юм. 2-р байр: АНУ-ын Мемфисийн Peabody отельд галуу сургагчийг харж болно. Түүний биелүүлэх ёстой үүрэг дотор өөрийн сургасан амьтдаа отелийн дээврээс авахуулаад усан оргилуур хүртэл явуулах ажил багтдаг ажээ. 1-р байр: Amanbagh отельд (Раджастан, Энэтхэг) хооллож байгаа жуулчдаас сармагчингуудыг хөөдөг алба байдаг байна.

Сонирхолтой мэдээлэл

- Бүтэн сайнаар эхэлдэг сар заавал 13ны Баасан гаригтай байдаг байна
- Кока Кола нь будагч бодис хийдэггүй бол ногоон өнгөтэй байх байсан байна
- Жил бүр могойноос илүү зөгийнд хатгуулж маш олон хүн үхдэг байна
- Жирийн балын харандаагаар 35 милл зураас зурах буюу 50000 Англи үг бичигддэг байна
- Зарим өтнүүд өлссөнөөсөө болж өөрийгөө барьж иддэг....
- Дельфин нь нэг нүдээ нээлттэй унтдаг
- Хүн хэзээ ч нүдээ нээлттэй найтааж чаддаггүй
- Дэлхийн түүхэнд хамгийн удаан ниссэн тахианы амжилт нь 13 секунд гэнэ
- Эмгэн хумс нь 4 хамартай
- Шар шувуу нь цэнхэр өнгийг ялгаж харж чаддаг ганц шувуу
- Энгийн хүн өдөрт заалттай 10 удаа инээдэг
- Тахианы нүд нь тархинаасаа том гэнэ
- Queue буюу оочирлох, дараалах гэсэн Англи үг нь сүүлийн 4 үсэг нь солигдсон ч адилхан дуудагддаг цорын ганц үг юм.
- Цох (Beetle) нь яг алим шиг , соно (wasp) нь яг хатаасан самар шиг, өт(worm) нь яг шарсан гахайн мах шиг амттай байдаг байна
- Rhythm буюу ритм нь Англи хэлний эгшиггүй хамгийн урт үг юм

- Жоом нь толгойгоо таслуулсанаасаа хойш хэдэн долоо хоног ч амьдарч чаддаг байна.
- Хүний хөлний яс нь бетоноос хүчтэй байдаг юм байна.
- Хүн өөрөө өөрийнхөө амьсгалыг дарж хэзээ ч өөрийгөө алж чадахгүй.
- Ром нэртэй хот тив болгонд нэг байдаг юм байна.
- Хүний зүрх өдөрт 100,000 удаа цохилдог байна.
- Солгой гартай хүмүүс баруун гартнуудаас 9 жилээр цөөн амьдардаг нь тогтоогдсон байна.
- Таны хавирга амьсгалах тоолонд чинь буюу жилд 5 сая удаа хөдөлдөг.
- Заан бол үсэрч чаддаггүй цорын ганц хөхтөн амьтан юм.
- Хурууны хээ шиг хүн бүрийн хэл өөр өөр хээтэй
- Гарын хумс хөлийн хумснаас 4 дахин хурдан ургадаг
- Эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнээс 2 дахин их нүдээ анивчдаг байна
- Адольф Гитлер нь цагаан хоолтон байсан
- Зөгийн бал нь мууддаггүй ганц хүнсний зүйл

Гэрийн нєхцєлд гоо сайхандаа анхаар

Эмэгтэй та єндєр vнэтэй гоо сайхны салоноор явж цаг мєнгєє гарздалгvйгээр гэрийн нєхцєлд єєрийнхєє арьсыг сайхан болгох бvрэн боломжтой. Бvлээн устай ваннад бие угаадаг тосон шингэн хийгээд 20 минут хэртэй суухад бvлээн ус нь арьсны нvх сvвийг онгойлгож єгснєєр тос арьсанд шингэж єгнє.

Мєн бvлээн устай ваннад хагас аяга хvнсний соод хийгээд арьсаа шvршиж, зайлах нь тустай. Арьсан дахь гоо сайхны засал нь зєвхєн гаднаасаа бус дотроосоо ч эмчлэгдэх ёстойг сана. Нvvр харлах, сэвхтэж батгаших, арьсан доор хєхрєх зэрэгт витамин С-тэй хоол унд тvлхvv хэрэглэх нь зvйтэй. Жишээ нь нимбэг, жимсний шvvс, байцаа, тємс хvнсний ногоо. Мєн витамин С ихээр агуулагдсан нимбэгийг єндєгний шартай хольж долоо хоногт /2-3/ удаа маск тавьж байвал сайн vр дvнтэй.

Хэрэв арьсан дээр чинь жижиг улаан толбо гарах шинж тэмдэг илэрч эхлэнгvvт 30 минут тутамд мєсєєр жин тавьбал багасна. Улайсан сорвийг арилгахын тулд нэг хоолны халбага нимбэгийн шvvсийг нэг хоолны халбага давстай холиод улайсан хэсгээрээ тvрхээд 10 минут хэртэй байлгасны дараа усаар зайлж угаана.